طرحواره و انواع آن(معرفی مختصر)

ما در دوران کودکی به شیوه های مختلف آسیب دیده ایم: طرد، انتقاد، حمایت افراطی ، بد رفتاری، بی توجهی یا محرومیت.

در اثر این تجارب اولیه، تله های زندگی بخشی از وجودمان شده اند. تله زندگی، اصطلاحی عامیانه است و کلمه ای که روان درمانگران برای اشاره به آن استفاده می کنند طرحواره نام دارد.

طرحوار ه ها ، باورهای عمیقی هستند که در دوران کودکی درباره خود، دیگران و جهان اطراف در ذهن ما شکل گرفته اند.

طرحواره ها تقسیم بندی های مختلفی دارد

از جمله: رهاشدگی/بی ثباتی ، بی اعتمادی/ بدرفتاری ، محرومیت هیجانی، نقص/شرم ، انزوای اجتماعی / بیگانگی ، وابستگی/ بی کفایتی، آسیب پذیری نسبت به ضرر و بیماری، شکست، خود تحول نیافته/گرفتار، استحقاق/بزرگ منشی، خویشتن داری/ خودانضباطی ناکافی، اطاعت، ایثار، پذیرش جویی و جلب توجه ، منفی گرایی/بدبینی ، بازداری هیجانی، معیارهای سخت گیرانه/عیب جویی افراطی، تنبیه

بعد از طی دوران کودکی و ترک خانه پدری، با ایجاد موقعیتها یا انتخاب افراد به بازآفرینی همان شرایط تلخ اولیه دوران کودکی می پردازیم.

به عنوان مثال پدری و مادری خودشان در کودکی شان محدودیتهای زیادی داشتند الان که صاحب فرزند شدند بیش از حد به بچه ها اختیارات و آزادی می دهند و محدودیتی برای آنها در نظر نمی گیرند.

در چنین شرایطی بچه ها در بزرگسالی   طرحواره استحقاق خواهند داشت.  طرحواره استحقاق خیلی خلاصه یعنی خودشیفتگی، حق به جانب، خود بزرگ بین، خود محور که در زندگی خود نمی توانند محدودیت ها را تحمل کنند.

کسی که طرحواره معیارهای سخت گیرانه دارد، کارایی برایشان خیلی مهم است. مرتب اینگونه خود و دیگران را ارزیابی می کنند که امروز دستاورد تو چه بوده؟ این افراد بعضا در کودکی نیاز به تفریحشان برآورده نشده ، مثلا والدینی داشتند که شعارشان این بوده" تا می توانی کار کن" یا گفتند الان سن کار کردنت هست، خوب کار کن، موفق شو، پول جمع کن، فرصت برای تفریح هست. 

حالا این فرد با چه مشکلی  روبروست؟ 

سنش بالا رفته، از تفریح لذت نمی برد ، خسته است و نشانه های فرسودگی شغلی دارد، همسر و فرزند ناراضی هستند.

 الان هم تفریح نمی کند چون بچه ها و همسر خرج دارند ، اگر وقت برای تفریح بگذارد احساس بدی دارد فکر می کند به تنبلی گذرانده ؛ پس می بینیم که در خانواده خودش با والدینش مشکل داشت الان با نارضاینی همسر و فرزند

یا فردی در کودکی خواسته ها و نیازهایش را بیان نمی کرده چون می ترسیده والدین را اذیت کند یا آنها را تحت فشار بگذارد الان هم که ازدواج کرده خواسته هایش را با همسرش در میان نمی گذارد، اما ناراحت می شود و خشم می گیرد و یکباره از کوره در می رود.

مثالهای بسیاری می توان زد که نشان از تداوم طرحواره ها در بزرگسالی دارد.

اصولا والدین و عوامل موثر زندگی گذشته طرحواره ها را ایجاد می کنند اما در بزرگسالی این خود افراد هستند که تداوم بخش طرحواره می شوند.

در این بخش سعی کردیم خیلی کوتاه به معرفی مختصری از طرحواره ها ، انواع آن و چگونگی تاثیر آن در بزرگسالی بپردازیم.